De organisatie als ecosysteem

Natuurlijke organismen willen hun genen voortzetten.  In de loop der tijd ontwikkelden voorouders gedragspatronen die daarbij helpen. Die patronen zijn gebaseerd op de oude werkelijkheid die niet altijd aansluiten bij de nieuwe werkelijkheid. Dan vliegt de mot tegen de lamp of verhongeren trekvogels op plaatsen waar zij voorheen konden foerageren.

Een organisatie is een groep mensen met een gezamenlijk doel die wil voortleven. Er ontstaan regels, afspraken, gewoonten die helpen de orde te bewaken en die zijn gebaseerd op een gezamenlijk idee van hoe het werkt.  Vanuit die orde worden resultaten behaald. Maar de werkelijkheid is complex en veranderlijk. Als de orde niet wordt bijgesteld op basis van de nieuwe werkelijkheid, zal na verloop van tijd het model waarop de organisatie is gebaseerd dusdanig  blijken af te wijken van die werkelijkheid, dat er spanningen ontstaan. Het is als een ecosysteem dat lange tijd is afgesloten. Dat is kwetsbaarder voor invloeden van buitenaf.

Als er weinig onderlinge betrokkenheid is en veel ruimte voor professionals om de gezamenlijke orde te omzeilen, kan na verloop van tijd blijken dat er een gebrek is aan interne cohesie en doelgerichtheid. Soms is er dan alleen op papier nog sprake van één organisatie. Het is zoals de Darwinvinken, die zich op verschillende eilanden apart ontwikkelden en elkaar uiteindelijk niet meer herkenden als soortgenoot. Dat hoeft niet erg te zijn, maar wel als je elkaar nodig hebt om te blijven bestaan.

In een gezonde organisatie is er een constante wisselwerking tussen de blik naar binnen én de blik naar buiten, tussen beleid en uitvoering, tussen primair proces en staf. Zodat de organisatie als geheel kan meebewegen met de omgeving. Zo’n organisatie kenmerkt zich (parallel aan de werking van de natuur) door:

• een diversiteit aan mensen die zich enerzijds conformeert aan de bedoeling van de organisatie én anderzijds de ruimte heeft de werkwijze ter discussie te stellen. Mensen die verantwoordelijkheid en vertrouwen krijgen.
• het centraal stellen van de bedoeling ipv het systeem, vanuit het besef dat de eigen orde nooit volledig aansluit op de veranderende complexe werkelijkheid.  Transformatie vraagt soms ook verdragen van chaos.
• ruimte aan intuïtief handelen, naast rationeel handelen. Omdat de intuïtie beter is toegerust op handelen in complexe situaties en de ratio beter in het vereenvoudigen tot gefundeerd handelen in gekende situaties;
• het organiseren van betekenisvolle ontmoetingen. Dialogen zonder hiërarchie, waarbij er een uitwisseling plaatsvindt van gedachten, ideeën, feiten, gevoelens e.d. Ontmoetingen die helpen zaken van verschillende kanten te bekijken.